TVP Historia - 2023-12-27 11:20

reportaż

Akademia Zamojska założona w 1594 r. to trzecia, po krakowskiej i wileńskiej, wyższa uczelnia i pierwsza prywatna szkoła dla młodzieży szlacheckiej w ówczesnej Rzeczypospolitej. Budynek zachował wzorcowe rozplanowanie wczesnobarokowe i stanowi wybitne osiągnięcie XVII - wiecznej architektury w Polsce.

Budynek d. Akademii powstał w 1593 r. , pierwotnie jako niewielki obiekt w obrębie dzisiejszego skrzydła wschodniego. Akademia została otwarta w 1594 r. z inicjatywy Jana Zamoyskiego, przy czynnej współpracy Szymona Szymonowica. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 marca 1595 r. Obecny czworoboczny gmach z wewnętrznym dziedzińcem powstał w latach 1639 - 48 z fundacji Tomasza i Katarzyny z Ostrogskich Zamoyskich, wg proj. m.in. Andrea dell’ Aqua w stylu wczesnobarokowym na wzór kolegiów jezuickich. Budynek pierwotnie mieścił sale wykładowe, stancje, mieszkania profesorskie, bibliotekę i drukarnię.

W latach 17521765 na polecenie Jana Jakuba Zamoyskiego znacznie go przebudowano w stylu późnego baroku i rokoka wg proj. Jana Andrzeja Bema i Jerzego de Kawe. Wtedy też powstała polichromia wykonana przez J. Siarczyńskiego, usunięto attyki i zbudowano dach mansardowy. Elewacje uzyskały ciepłą jasnożółtą kolorystykę z czerwonymi lizenami i płycinami między i podokiennymi.

W 1784 r. Akademia uległa kasacie i została zastąpiona Liceum Królewskim. Po przeniesieniu go w 1811 r. do Szczebrzeszyna, budynek zamieniono na koszary wojskowe i do likwidacji twierdzy w 1866 r. stacjonowało w nim wojsko. Adaptacji na koszary dokonał gen. J. Mallet - Malletski ok. 1825 r. Skuto wtedy m.in. ozdobne gzymsy, portale, obramienia okienne, dekoracyjny fryz oraz zamurowano arkady na dziedzińcu. W tej formie budynek przetrwał do naszych czasów.

Od 2 poł. XIX w. użytkowany był przez szkołę. Po II wojnie św. przeprowadzono wielokrotne remonty: 1958, 1978, 1984, 1999 - 2000 W l. 40. XX w. przebudowano portal od strony ul. Akademickiej wg proj. A. Klimka. Obecnie przechodzi gruntowną rewitalizację dzięki dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

wstecz