TVP Kultura - 2024-02-06 12:00

film dokumentalny

Scenariusz opowiada o legendarnym domu pisarzy przy ulicy Krupniczej w Krakowie, oficjalnie nazywanym Domem Literatów, a żartobliwie Domem czterdziestu wieszczów. Jego dzieje od roku 1945 obejmują ponad pół wieku. Jak pokazuje kompletny spis kolejnych pisarzy na Krupniczej, w istocie było ich nie 40, ale 101. O historycznym znaczeniu tego domu mówią nazwiska jego najsłynniejszych mieszkańców: Jerzy Andrzejewski, Stanisław Dygat, Konstanty I. Gałczyński, Stefan Kisielewski, Sławomir Mrożek, Tadeusz Nowak, Tadeusz Różewicz, Maciej Słomczyński, Jerzy Szaniawski, Wisława Szymborska. Scenariusz składa się z 10 tematów - spotkań, rozmów i dyskusji wzbogaconych fragmentami i cytatami z utworów, powstałych na Krupniczej, takich jak "Kartoteka" Różewicza, "Policja" Mrożka, "Niemcy" Kruczkowskiego i wybranych fragmentów wierszy znanych poetów. Temat 1 to "Zaraz po wojnie" (a jest to pierwszy tytuł powieści Andrzejewskiego "Popiół i diament" tamże napisanej). Trauma wojenna i nowa rzeczywistość, a zarazem radość z odzyskanego podwórka, służą tu jako punkt wyjścia i powód dla współczesnego spojrzenia na tamten czas i dom, który mógł być tak podzielony jak dzisiejsza Polska, ale jednak nie był. Temat 2 "Pióro instrukcja obsługi" to obraz najgorszego dla kultury polskiej czasu dyktatury stalinowskiej i socrealizmu, który w środowisku literackim pozostawił ślady i utwory wypominane wielu pisarzom do dziś. Tylko nieliczni niepokorni tacy jak Stefan Kisielewski czy Jerzy Zawieyski (późniejsi posłowie katoliccy) trwali na Krupniczej w formie niezłomnej, ale z zakazem druku. O ich kłopotach z władzą i kolegami opowiada rozdział "W stołówce nocą". Jest w nim pewna powszechnie znana legenda o nocnych sporach Stefana Kisielewskiego z jego politycznym, lewicowym adwersarzem Adamem Polewką. Dialog i spór podobny do dzisiejszych sporów politycznych powszechnych, ale na o wiele wyższym poziomie i nie przynoszący nienawiści. Pierwszą część Domu pod piórem wieńczy rozliczeniowy i burzliwy Październik 56 r. prowadzący do zmian, które wkrótce przynoszą na Krupniczą zachodni wiatr. Pisarze otrzymują wówczas pierwszą szansę wyjazdu na tzw. Zachód, szczególnie do Paryża i przy okazji do odwiedzenia redakcji emigracyjnej Kultury paryskiej. Tymczasem na Krupniczą wkracza nowoczesna sztuka widoczna także w śmiałej przebudowie lokalu tzw. stołówki teraz zamienionej na literacki Klub. I to tam właśnie wkrótce pojawią się pisarze światowej sławy w tym nobliści Boll, Neruda, Sartre i Steinbeck. W tym też czasie na początku lat 60. przez półtora roku występuje chwilowo bezdomny kabaret Piwnicy pod Baranami z debiutującą Ewą Demarczyk. W tym pogodnym rozdziale Ludwik Flaszen, późniejszy współtwórca Teatru Laboratorium wspomina ową przemianę i gwałtowne twórcze otwarcie na świat i nowe kierunki. Ten szczęsny czas trwa około 10 lat. Marzec roku 1968 przynosi przykre wydarzenia znów dzielące w postawach szeregi twórców. Od strony władz pojawia się hasło literaci do pióra, które nie są już instrukcją dla piór, ale żądaniem, aby pisarze zajmowali się wyłącznie pisaniem, a nie polityką. Niedługo potem na Krupniczej rozpoczyna się kolejna zmiana pokoleniowa i wraz z nią nastroje kontrkultury. W tym czasie Dom Wieszczów zamienia się w dom młodych poetów podniebnych, bo też przeważnie mieszkających na poddaszach. Są i tacy, którzy odlatują na inne kontynenty. Całość wieńczy spotkanie byłych mieszkańców i ich potomków, niegdyś urodzonych pod pióropuszem. Dwóch z nich: dziennikarz radiowy Jerzy Kisielewski i autor scenariusza Jan Polewka prowadzą dialogi o trudnej odległej przeszłości i o bliskiej, niełatwej teraźniejszości.

wstecz