TVP Historia - 2024-03-17 08:05

Jerzy Orda, wnuk uczestnika Powstania Styczniowego, a po kądzieli też historyka Stanisława Smolki, wychował się w atmosferze humanizmu, patriotyzmu i tolerancji. Podczas okupacji hitlerowskiej brał udział w tajnym nauczaniu. Po zakończeniu wojny nie miał meldunku ani pracy. Rozwiązaniem okazał się fikcyjny ślub zawarty jesienią 1945 roku z zakonnicą wizytką, Heleną Zienowicz, z którą wspólnie opiekowali się sześciorgiem sierot, w tym trójką żydowskich dzieci uratowanych przed Holokaustem. Dr Jerzy Orda był jednym z niewielu przedstawicieli polskiej inteligencji, którzy po wojnie zostali w Wilnie. Ponieważ nie ukrywał swojej religijności, wiele razy tracił pracę. Przez pewien czas pracował jako portier w Litewskiej Akademii Nauk. Jednak w 1957 roku wrócił do Centralnego Archiwum Historycznego Litwy. Był jednym z najbardziej kompetentnych pracowników tej instytucji, występował m.in. przeciwko wywiezieniu z Wilna części archiwów Wielkiego Księstwa Litewskiego, dotyczących terytorium dzisiejszej Białorusi, a także planom zburzenia Ostrej Bramy. Mimo trudnych warunków okresu sowieckiego brał udział w życiu kulturalnym społeczności polskiej. Założył teatr poezji, był współzałożycielem zespołu pieśni i tańca Wilia, oprowadzał wycieczki po Wilnie. Zmarł 8 czerwca 1972 roku na skutek ciężkiej choroby. Został pochowany na wileńskim cmentarzu na Rossie. Dr Jerzy Orda był indywidualistą o buntowniczej postawie życiowej, barwną postacią życia naukowego i kulturalnego Wilna. Po wojnie nie opuścił miasta, lecz w Wilnie pozbawionym na skutek repatriacji całej niemal inteligencji polskiej, dbał o zachowanie kultury narodowej. W filmie udział wzięli: Krystyna Adamowicz, dr Rasa Antanaviit, Alwida Bajor, ks. Wojciech Górlicki, prof. Zigmantas Kiaupa, Wojciech Piotrowicz, doc. dr Andrzej Pukszto, dr Vitalija Stravinskien, Wojciech Zagała, Paweł Zienowicz. Producent: Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie.

wstecz