TVP Kultura - 2024-07-26 01:45

film dokumentalny

Film dokumentalny Andrzeja Wolskiego o Józefie Czapskim - malarzu, rysowniku publicyście, współzałożycielu i współredaktorze paryskiej "Kultury". Film powstał w koprodukcji z francusko - niemiecką telewizją ARTE. Konsultantami artystycznymi filmu są Krystyna Zachwatowicz i Andrzej Wajda, a konsultantem historycznym Wojciech Karpiński. W filmie znalazły się unikalne, często wcześniej nieemitowane materiały archiwalne, m.in.: fragmenty wypowiedzi Józefa Czapskiego dla telewizji francuskiej z 1973 roku nagrane w ramach cyklu "Archiwa XX - ego wieku", obszerny materiał telewizji niemieckiej (SFB) nagrany w 1981 roku; fragmenty rozmowy pomiędzy Józefem Czapskim, Konstantym Jeleńskim i Wojciechem Karpińskim nagranej w 1984 przez Agnieszkę Holland i Andrzeja Wolskiego, a także ważny materiał nakręcony w 1987 roku przez Andrzeja Wajdę. Wszystkie te materiały są komplementarne i stanowią bazę dla filmowego dokumentu. Dokumentu, w którym Czapski w 4 językach opowiada o swoim życiu Europejczyka, Polaka, kosmopolity w najlepszym znaczeniu tego słowa. Czapski był człowiekiem obdarzonym wyjątkowym darem narracji; pozbawiony ksenofobii, nienawiści czy cynizmu, pomimo tragicznych przejść i traumatycznych doświadczeń, potrafił nasycić swoje opowiadanie werwą i humorem.

Hrabia Józef Czapski herbu Leliwa urodził się w 1896 w Pradze, zmarł zaś w 1993 w Maisons - Laffitte, we Francji. Malarz, rysownik, pisarz, eseista, krytyk, ale też i wielki człowiek czasów, w których przyszło mu żyć, żołnierz odznaczony Orderem Virtutti Militari za udział w wojnie polsko - bolszewickiej, więzień obozów jenieckich ZSRR podczas II wojny światowej, żołnierz Armii Andersa, major Wojska Polskiego poszukujący "zaginionych" polskich oficerów, ofiar katyńskiej zbrodni. Współtwórca paryskiej "Kultury", intelektualista, który na swej drodze spotkał wybitne postaci swoich czasów: Andersa, de Gaulle'a, Achmatowa, Camus czy Malraux. Swoją pasję artystyczną realizował, studiując najpierw w Warszawie, a później na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie dołączył do grupy tzw. kapistów - pełnych entuzjazmu i otwartych na świat młodych malarzy, którzy w 1924 założyli tzw. Komitet Paryski, który umożliwił im artystyczną ekskursję do światowej stolicy sztuki. Wraz z Janem Cybisem, Zygmuntem Waliszewskim czy Arturem Nacht - Samborskim zamieszkał na kilka lat w Paryżu, chłonąc francuski postimpresjonizm, by później przenieść te doświadczenia na polski grunt. Do Francji wrócił ponownie dopiero w 1946 roku, stając się znaczącą postacią paryskiej "Kultury", z którą związany był aż do śmierci, również przez fakt zamieszkania w domu w Maisons - Laffitte przy Avenue de Poissy 9, gdzie mieściła się redakcja pisma. Jego eseje publikowały znaczące tytuły francuskie, jak "Le Figaro Littraire", "Preuves", "Gavroche" czy "Nova et Vettera". Jego twórczość to niezliczone portrety, pejzaże, kompozycje kwiatowe, martwe natury, studia postaci. W swojej pracowni na piętrze domu - redakcji przetwarzał w skupieniu najprostsze motywy z życia codziennego, poszukując dramatyzmu i ekspresji poprzez niezwykle sugestywną grę świateł i kontrastowych barw. Choć jego prace oglądać można było na wystawach we Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Brazylii czy Belgii, w Polsce był właściwie nieznany jako malarz, ale również jako eseista i dopiero po roku 1989 możliwe stało się zaprezentowanie jego bogatego dorobku. Jego "świadectwa" to liczne książki wspomnieniowe, ale także eseje na temat sztuki, religii i polityki.

wstecz