TVP Historia - 2024-08-05 13:00

film biograficzny

W 1939 r. portugalski dyplomata Aristides de Sousa Mendes został mianowany konsulem w Bordeaux. W 1940 roku wydał tysiące wiz wjazdowych do Portugalii. W ten sposób umożliwił prawie 30.000 osób, w tym 10.000 Żydów, ucieczkę z rąk nazistów. 10 maja 1940 roku Niemcy zaatakowały Holandię, Belgię, Luksemburg i Francję. Wojska niemieckie wkroczyły do Francji przez Las Ardeński i posuwały się na południe kraju. Wielu Żydów, z których część uciekła tu w latach 30. przed prześladowaniami w Niemczech, ewakuowało się teraz na południe. Większość z nich chciała przedostać się do Hiszpanii, a następnie do Portugalii, by stamtąd popłynąć do Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych lub Ameryki Południowej. Uciekinierzy musieli jednak mieć portugalską wizę. Niestety. Dokładnie w tym samym dniu, gdy Niemcy uderzyli na kraje Europy Zachodniej, rząd portugalski wydał pracownikom konsulatów francuskich tzw. zarządzenie 14. , czyli instrukcję zakazującą wydawania wiz innym nacjom. Wielu uchodźców utknęło w Bordeaux, francuskim mieście przy granicy z Hiszpanią. Dziesiątki tysięcy ludzi znalazło się śmiertelnym potrzasku. Jednak zanim hitlerowcy dotarli do Bordeaux, Aristides wraz z dwoma starszymi synami, wydał tysiące wiz. Dzięki temu, że konsul odważył się złamać przepisy, uchodźcy posiadający portugalską wizę mogli przejechać przez Hiszpanię i dostać się do Portugalii. Aristides de Sousa Mendes, wydając blisko 30 tysięcy wiz, uratował tyleż ludzi przed okrutną śmiercią w hitlerowskich krematoriach. Zapłacił za to jednak straszną cenę: otrzymał dożywotni zakaz pełnienia funkcji publicznych. Zdegradowany za odruch człowieczeństwa, dożywał swoich dni w skrajnej nędzy, paląc w kominie meble, aby ogrzać się w mroźne dnie. Aristides został pochowany w skromnym habicie, ofiarowanym przez franciszkanów ze szpitala, w którym zmarł. Zemsta Salazara była nader skuteczna. Najmłodsza córka, Marie - Rose, dowiedziała się o uczynku ojca po latach, gdy zza kurtyny milczenia zaczęły się odzywać głosy; najpierw rodziny, następnie tych, którzy zostali uratowani przed nazistowską opresją. W 1966 roku Instytut Yad Vaszem uhonorował go tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 1974 po upadku dyktatury, portugalski rząd rozpoczął jego rehabilitację.

wstecz