TVP Historia - 2024-06-07 18:25

cykl dokumentalny

Istniejący od siedemdziesięciu lat Związek Sowiecki, supermocarstwo, nagle, w ciągu paru miesięcy utracił kontrolę nad swoim środkowoeuropejskim dominium. Ów cud z 1989 roku nie był wynikiem przypadku. Był zwieńczeniem walki, która zaczęła się wcześniej. W sierpniu 1980 roku, powstała Solidarność. Nie stawiała sobie ona za bezpośredni cel obalenia systemu i zdobycia niepodległości. W maju, a później w sierpniu 1988 roku ogarnęła kraj fala strajków. Od połowy sierpnia toczyły się wstępne rozmowy, podczas których omawiano zakres i formę przyszłych negocjacji. Podejmując negocjacje, Solidarność dążyła zdobyć możliwość wpływania na władze i kontrolowanie administracji państwowej oraz polityki gospodarczej. Postulowała między innymi swobodę zrzeszania się, liberalizację cenzury, uznanie prawa niezależnych organizacji społecznych do posiadanie własnej prasy, dostęp do państwowego radia i telewizji, odpolitycznienie i uniezależnienie od partii administracji i wymiaru sprawiedliwości. Obrady Okrągłego Stołu toczyły się w Pałacu Namiestnikowskim przez dwa miesiące - od 6 lutego do 5 kwietnia. Brało w nich udział około 700 osób uczestników i ekspertów. W zamian za utworzenie Senatu nowej izby parlamentu i wolne wybory do niej, opozycja zgodziła się, że do Sejmu wolne wybory będą dotyczyły tylko 35 procent miejsc i zaakceptowała utworzenie urzędu prezydenta. Urząd ten został skrojony na generała Jaruzelskiego Pierwsza tura wyborów, 4 czerwca, zakończyła się miażdżącym zwycięstwem kandydatów Solidarności, którzy zdobyli 160 na 161 miejsc w Sejmie i 92 na 100 w Senacie, a druga tura, 18 czerwca, uczyniła je jeszcze bardziej spektakularnym. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego zdobyli jedyne wolne miejsce w izbie niższej i 7 na 8 w wyższej. Był to prawdziwy nokaut. 19 lipca Zgromadzenie Narodowe dokonało oczekiwanego wyboru, ale w warunkach właściwie dla Jaruzelskiego upokarzających - był jedynym kandydatem i uzyskał tylko jeden glos ponad konieczne minimum. 12 września premier Tadeusz Mazowiecki wygłosił expose i przedstawił Sejmowi skład rządu. Połowa członków gabinetu związana była z Solidarnością. 27 grudnia Sejm przyjął pakiet 11 ustaw, które wchodziły w życie 1 stycznia 1990 roku Był to decydujący krok w kierunku gospodarki wolnorynkowej, opartej na własności prywatnej. Dwa dni później Sejm znowelizował konstytucję, usuwając z nazwy państwa przymiotnik ludowa, przywracając koronę na głowie orła, skreślając zapisy o trwałym sojuszu ze Związkiem Sowieckim i kierowniczej roli partii komunistycznej oraz o gospodarce planowej.

wstecz