TVP Historia - 2024-01-19 10:25

film dokumentalny

OPOWIEM WAM O MARKU Reportaż, 47 min, Polska 1999 Scenariusz i realizacja; Jan Sosiński Zdjęcia: Marek Januszewicz

W 1958 roku wyjechał na trzy miesiące za granicę i do Polski już nigdy nie wrócił. Zmarł mając 35 lat, na skutek przypadkowego przedawkowania środków nasennych. Był wówczas młodym zdolnym pisarzem, którego nie chciano wpuścić do kraju. Urodził się 14 stycznia 1934 roku w Warszawie. Przerwał naukę w wieku 16 lat i zaczął pracować jako kierowca. Zadebiutował w 1954 roku opowiadaniem "Baza Sokołowska", rozwijając w nim jeden z wątków opublikowanej pośmiertnie powieści "Sonata marymoncka", którą napisał, mając zaledwie 17 lat. Po udanym debiucie jego opowiadania zaczęły ukazywać się w prasie, m. in. w dwutygodniku "Poprostu", gdzie publikował również felietony i recenzje. W 1956 roku, na fali popaździernikowej odwilży, wydał zbiór opowiadań "Pierwszy krok w chmurach", wyróżniony Nagrodą Wydawców, a rok później - powieść "Ósmy dzień tygodnia", którą wkrótce przetłumaczono na 15 języków. Szybko stał się w Polsce idolem swego pokolenia, krytyka światowa zaś porównywała go do twórców Beat Generation i "młodych gniewnych". Popaździernikowa odwilż rychło się jednak skończyła. Hłasce odrzucono dwie kolejne powieści. W lutym 1958 roku wyjechał więc do Francji. W paryskim Instytucie Literackim opublikował "Cmentarze" i "Następny do raju", w wywiadach, których udzielał, jednoznacznie potępił komunizm. W krajowej prasie rozpętano na niego nagonkę. Kiedy pisarz próbował przedłużyć ważność paszportu, nakazano mu powrót do kraju. Nie podporządkował się wezwaniu, poprosił o azyl i odtąd miał już zamknięty wjazd do Polski. Początkowo podróżował po Europie, potem pojechał do Izraela, gdzie przebywał do 1961 roku, pracując na czarno. Zabrane w tym czasie doświadczenia zawarł w czterech powieściach: "Wszyscy byli odwróceni" (1964), "Brudne czyny" (1964), "Drugie zabicie psa" (1965) i "Nawrócony w Jaffie" (1966), a także w dwu opowiadaniach: "W dzień śmierci jego" (1963) i "Opowiem wam o Ester" (1966). W 1961 roku ożenił się z Sonią Ziemann, niemiecką aktorką, która wcześniej wystąpiła obok Zbyszka Cybulskiego w filmowej adaptacji "Ósmego dnia tygodnia". W 1966 roku opublikował "Pięknych dwudziestoletnich". Rok później - "Sowę, córkę piekarza". W tym czasie, po separacji z Sonią, przebywał już w Stanach Zjednoczonych, gdzie zrobił licencję pilota i napisał ostatnią powieść, "Palcie ryż każdego dnia". W czerwcu 1969 roku, w drodze do Izraela zatrzymał się w Wiesbaden. I tam zmarł.

wstecz