TVP Kultura - 2024-05-08 08:35

magazyn

Wrzesień 1939 r. Z siedziby Polskiego Radia przy ul. Zielnej 25, trzech mężczyzn wynosi bezcenne płyty z nagraniami z okresu agresji niemieckiej na Polskę. Są tam miedzy innymi nagrania prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka i reportaże z oblężenia Warszawy autorstwa amerykańskich i brytyjskich korespondentów. Dwa metalowe pudła zabiera podpułkownik Wacław Lipiński, drugą część wyniósł amerykański dziennikarz polskiego pochodzenia Eugeniusz Domachowski, czarny neseser z trzecią częścią depozytu ukrył Mirosław Panufnik. Wyniesiono bezcenne płyty. Wacław Lipiński w obawie przed aresztowaniem przekazał je Halinie Przedpełskiej i Stefanii Żaboklickiej. Kobiety podjęły decyzję o zamurowaniu dwóch metalowych pudeł z płytami w ścianie willi na ulicy Józefa Hoene - Wrońskiego w Warszawie. Eugeniusz Domachowski, jako obywatel państwa neutralnego (Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny dopiero pod koniec 1941 r.), miał szansę wywieźć nagrania do USA, do czego jednak nie doszło. Tuż przed wyjazdem z Polski, 2 listopada 1939 roku, przekazał depozyt swojej kuzynce Genowefie Domachowskiej. Ta zaś przekazała płyty Pawłowi i Teodorze Olszewskim, których znała, ponieważ uczyła ich syna języka angielskiego. Olszewscy ukryli depozyt w piwnicy swojego sklepu Mikrochemia, znajdującego się podówczas przy ul. Marszałkowskiej 124. Ostatnią partię płyt w czarnym neseserze wyniósł Mirosław Panufnik, kierownik amplifikatorni Polskiego Radia. Prawdopodobnie zostały one ukryte w budynku przy ul. Księdza Skorupki 14, gdzie mieściła się pracownia lutnicza i mieszkanie jego ojca. Mirosław Panufnik zginął 16 września 1944 r. , podczas powstania warszawskiego. Nagrania wyniesione przez podpułkownika Wacława Lipińskiego zostały przyniesione do Polskiego Radia przez Halinę Przedpełską i Stefanią Żaboklicką. Również płyty wyniesione przez Eugeniusza Domachowskiego zostały odzyskane, do studia radiowego przyniósł je syn państwa Olszewskich Tomasz. Niestety nagrań wyniesionych przez Mirosława Panufnika nie odnaleziono do tej pory. Dziś w zbiorach Archiwum Polskiego Radia znajdują się 93 płyty stanowiące dwie spośród trzech części nośników uratowanych przez pracowników Polskiego Radia. Los trzeciej części, na którą składała się połowa ewakuowanych płyt, do dziś pozostaje nieznany.

wstecz