TVP Polonia - 2023-12-16 11:50

magazyn

Obraz utracony ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w czasie II wojny światowej, powrócił do MNW w czerwcu 2020 r. Jacek Malczewski jest jednym z najbardziej uznanych polskich artystów. Urodzony 15 lipca 1854 r. w Radomiu, zmarł 8 października 1929 r. w Krakowie. Był malarzem i rysownikiem, najwybitniejszym przedstawicielem symbolizmu w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku. Obraz Jacka Malczewskiego Przy fortepianie z 1877 roku to wczesne dzieło artysty. Portret dwóch sióstr malarza młodszej Heleny, późniejszej żony Wacława Karczewskiego oraz starszej Bronisławy. W zachowanej literaturze obraz ten był tytułowany również jako Portret sióstr artysty. Zapewne z uwagi na osobisty charakter dzieła, obraz mógł cały czas znajdować się w kolekcji rodzinnej Heleny Karczewskiej i nie był prezentowany na licznych wystawach Jacka Malczewskiego, o czym świadczy brak wzmianek w zachowanych katalogach wystaw artysty. Losy obiektu w czasie II wojny światowej pozostają nieznane. Można jedynie przypuszczać, że obraz pozostał w muzeum aż do wybuchu powstania warszawskiego w 1944 roku. Po upadku powstania, gdy Niemcy niszczyli pozostałości miasta i wypędzali z Warszawy ludność cywilną, wiele ze znajdujących się jeszcze w obrębie miasta zbiorów padło ofiarą grabieży lub uległo zniszczeniu, inne wywieziono do składnic na Dolnym Śląsku, w Austrii i w Niemczech. Obraz Malczewskiego nie widnieje na listach ewakuacyjnych, mógł więc paść ofiarą szabru z budynku muzeum. Od zakończenia II wojny światowej obraz był poszukiwany przez stronę polską. Zarejestrowany został w bazie strat wojennych prowadzonej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod nr 6778. Losy obiektu pozostawały nieznane do listopada 2019 r. , kiedy to Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało poinformowane, że obraz został wystawiony na sprzedaż w domu aukcyjnym Roseberys w Londynie. Jak się okazało, w 1997 r. dzieło zostało zakupione na licytacji w domu aukcyjnym Christie’s w Nowym Jorku. Natychmiast podjęto działania w celu wycofania dzieła z aukcji. Dom aukcyjny Roseberys przyjął argumenty strony polskiej i zgodził się zatrzymać obiekt do momentu wyjaśnienia sprawy. 24 grudnia 2019 r. MKiDN wysłało do Londynu wniosek restytucyjny, który dom aukcyjny przekazał ówczesnemu posiadaczowi obrazu. Już na początku stycznia 2020 r. z MKiDN skontaktował się mailowo syn posiadacza, informując, że jego ojciec jest gotowy zwrócić dzieło do Polski. W wyniku negocjacji prowadzonych przez ministerstwo bezpośrednio z dotychczasowym posiadaczem, p. Kevinem McCormackiem, podjął on decyzję o dobrowolnym i bezwarunkowym zwrocie obrazu. Za ten gest, rzadko spotykany w praktyce restytucyjnej, p. McCormack został uhonorowany dyplomem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uroczystość przekazania obrazu do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie odbyła się 22 czerwca 2020 roku. Jest to pierwszy odzyskany obraz autorstwa Jacka Malczewskiego. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadal poszukuje ponad 70 obrazów tego wybitnego artysty, będących polskimi stratami wojennymi. Najbardziej znane wśród nich to: Autoportret z ok. 1910 r. , Portret Juliusza Hermana i dr. Brzezińskiego z 1886 r. czy Portret Xawerego Branickiego z 1908 r.

wstecz