TVP Polonia - 2023-11-04 11:50

magazyn

Poszukiwaniem i odzyskiwaniem utraconych dzieł sztuki zajmuje się w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Departament Restytucji Dóbr Kultury. Pracy jest bardzo dużo, a lista dzieł, które czekają na odnalezienie, bardzo długa. Pod pojęciem polskie straty wojenne rozumie się ruchome dobra kultury utracone w wyniku II wojny światowej z terenu Polski w jej granicach po 1945 roku. Prowadzona po wojnie rewindykacja, której celem było odzyskanie zagrabionego dziedzictwa kulturowego, zakończyła się w latach 50. wraz z rozwiązaniem Biura Rewindykacji i Odszkodowań. Od tego czasu aż do początku lat 90. zagadnienia związane z restytucją dzieł sztuki nie były częścią oficjalnej polityki państwa. Dopiero zmiany ustrojowe przyczyniły się do utworzenia w 1991 roku Biura Pełnomocnika Rządu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą. Wznowiono wówczas gromadzenie dokumentacji dotyczącej utraconych obiektów, opierając się na literaturze specjalistycznej, archiwaliach i weryfikacji katalogów strat wojennych opracowanych w latach 40. przez Biuro Rewindykacji i Odszkodowań. Prace te stały się podstawą utworzenia w 1992 roku bazy strat wojennych, która jest jedynym takim ogólnopolskim rejestrem. Choć nie jest ona oficjalną, ustawowo umocowaną bazą, to gromadzone są w niej możliwie jak najpełniejsze informacje na temat zagrabionych obiektów. Baza składa się z 23 działów obejmujących, m.in. malarstwo, rzeźbę, grafikę, meble, tkaniny, porcelanę, szkło, złotnictwo, militaria, zbiory numizmatyczne i archeologiczne. Ma ona obecnie postać elektroniczną i stanowi zbiór otwarty aktualnie zawiera ponad 64 tysiące rekordów i jest stale uzupełniana dzięki kwerendom archiwalnym. Warto też dodać, że każdy, kto posiada jakąkolwiek wiedzę o stracie wojennej, może zgłosić taką informację do rejestru. Innym ważnym zadaniem opisywanego tu Departamentu jest odzyskiwanie zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem. Jednostka buduje jedyną w Polsce bazę danych gromadzącą informacje o obiektach z kolekcji muzealnych, kościelnych i prywatnych utraconych w wyniku współczesnych kradzieży. Obecnie w bazie znajduje się około 10 tysięcy skradzionych bądź zaginionych obiektów z takich dziedzin, jak malarstwo, rzeźba, kartografia, złotnictwo, numizmatyka. Polska, dzięki intensywnej pracy Departamentu, jest jednym z najaktywniejszych krajów wykorzystujących system IMI. Od początku 2019 roku wysłano ponad 100 formularzy do wszystkich państw UE. W ostatnim czasie to właśnie dzięki systemowi IMI udało się odzyskać dwie cenne ikony skradzione w 1990 roku ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Czasem nie ma jednak możliwości dokonania restytucji z pomocą polskich i zagranicznych organów ścigania. Kluczem jest wówczas łączenie różnych metod negocjacyjnych, wykorzystywanie narzędzi prawnych i pozaprawnych oraz ciągłe poszukiwanie nowych metod odzyskiwania strat wojennych. Restytucja to proces często długotrwały, trudny i obarczony dużym ryzykiem niepowodzenia. Dzięki działalności Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 2008 roku udało się odzyskać prawie 600 pojedynczych dzieł sztuki, w tym obrazy, retabulum ołtarzowe i predellę, rzeźbę, rękopisy i starodruki, grafiki, przedmioty rzemiosła artystycznego, zabytki archeologiczne oraz obiekty etnograficzne i zoologiczne. Obecnie Departament Restytucji Dóbr Kultury prowadzi około 80 postępowań w kraju i za granicą, m.in. na terenie Niemiec, Wielkiej Brytanii, USA, Szwecji, Austrii i Stanów Zjednoczonych. Pracownicy Departamentu nieustannie podejmują działania, by utracone dzieła sztuki odnaleźć i przywrócić macierzystym zbiorom. Nie tracą nadziei, że kiedyś uda się odnaleźć i odzyskać słynny "Portret młodzieńca" Rafaela.

wstecz