TVP Historia - 2024-01-07 02:40

film dokumentalny

Film opowiada o niezwykłych losach człowieka, który przed wielu, wielu laty z polskiego Ryszarda Pokropowicza w jeden dzień przeistoczył się w rosyjskiego Pawła Patyszewa. To historia, którą bez przesady można by przyrównywać z dziejami postaci wielkich epopei w rodzaju "Wojny i pokoju", czy "Doktora Żywago". Jest mroźny luty 1940 roku, wioska Elżbiecin niedaleko Łomży. Łomotanie do drzwi, wyrywanie ze snu przerażonych ludzi i w eskorcie wojsk NKWD wywózka za daleki Ural. Mały, siedmioletni Rysio wraz z mamą, starszym o rok bratem i paromiesięczną siostrzyczką lądują na śniegu, w zapluskwionych barakach. Odtąd przejdzie bardzo szybki kurs dorastania. Wydawało się, że z leśnego piekła nie wyjdą już cało, lecz życie niespodziewanie daje im szansę. W połowie 1941 roku Sikorski zawiera pakt ze Stalinem i Polacy mogą dołączać do tworzących się oddziałów naszego wojska. Prokopowiczowie tłukli się już trzeci tydzień do swoich. W czasie postojów pociągu na dworcach mały Rysio wraz z bratem Longinem organizowali coś do jedzenia. Życie nauczyło ich sprytu. Na stacji Kungur jak zwykle wyskoczyli z wagonu. Nagle usłyszeli gwizd lokomotywy i mimo biegu co sił w nogach było już za późno. Rysiek nie zdążył. Rozpacz ośmiolatka nie miała granic. Został w tłumie sam, bez pieniędzy, bez dokumentów, głodny i zupełnie obcy. Odjechali najbliżsi. Jakiś rosyjski oficer zaprowadził go do Punktu Dziecięcego, tam nikt z dorosłych nie wysłuchał jednak jego skargi i po paru dniach wraz z dużą grupą znajdów wywieziono go w odwrotnym kierunku, znów na północ, do Omska. Później nastąpił cały równie barwny i niesłychany ciąg zdarzeń w domach dziecka. Z tych czasów pozostał do dziś widoczny na nadgarstku tatuaż, znak rozpoznawczy takich jak on bezdomnych dzieci: półsłońce i data urodzenia. Rysiek nigdy nie zapomniał o swej tożsamości, ale z tą swoją polskością zanadto się nie obnosił, tak było bezpieczniej. Jako młody chłopak pracował już w fabrykach. Był dobrym tokarzem, a po wojnie przez przypadek trafił do miejscowości Nowowarszawka, gdzie znalazł pracę, kolegów i jakiś kąt do spania. Zaczął szukać rodziny w Polsce. Znalazł. Nasz bohater narodził się na nowo. Nie oznaczało to jednak otrzymania polskiego obywatelstwa. Było to w roku 1967. Potrzeba tylko urzędowej zgody na wyjazd i wsio! Wszystko, ale nie w sowieckiej Rosji. Gdzieś po roku milicja zabrała go z pracy, a w Omsku poinformowano go, iż stał się wrogiem narodu, bo śnią mu się wyjazdy do krajów kapitalistycznych. I skazano go na dziesięć lat przymusowej pracy, co oznaczało dziesięć lat łagrów. Został odesłany do Krasnojarskiego Kraju, do wyrębu lasu. Pierwszą podróż do Polski odbył wreszcie w połowie lat siedemdziesiątych. Przez Warszawę do Łomży, a później ciuchcią na swoje tereny. Odwiedził rodzinę, z Francji przyjechał na spotkanie brat Longin, niestety matka i siostra mieszkające w Stanach Zjednoczonych wtedy dojechać nie zdołały. Do Rosji wrócił z głębokim przeświadczeniem, iż prędzej czy później zamieszka w swym dawnym kraju na zawsze. Marzenia spełniły się dopiero w roku 1990. Można powiedzieć, że dopiero po pięćdziesięciu latach od pamiętnej wywózki tamtej zimowej nocy. Wrócił już bez żony, bo ta nie zaakceptowała zachodniej polskiej rzeczywistości i rozstała się ze swym podejrzanym mężem. Nowa (stara) ojczyzna wcale nie przyjęła go jednak, jak to sobie przez laty wyobrażał i wyśnił. Dla urzędniczej machiny stał się jednym z wielu powracających ze Wschodu repatriantów i raczej kłopotem niż dobrodziejstwem.

wstecz